تایمر صنعتی یا تایمر برق صنعتی یک تجهیز الکتریکی است که با طراحی خاص خود، می‌تواند جریان برق را بر اساس برنامه زمانی و مشخصی که برای آن تنظیم می‌نماییم قطع و وصل کند. با گسترش اتوماسیون صنعتی و تمایل بیشتر صاحبان کسب و کار به انجام کارهای صنعتی تولیدی توسط ماشین آلات و استفاده حداقلی از نیروی انسانی، نیاز به وجود قطعه‌ای که بتواند سایر ماشین آلات را کنترل کند بیشتر از همیشه حس می‌شد.
انواع تایمر برق صنعتی چیست
در این میان وجود تجهیزاتی مثل تابلو برق و انواع تایمر برق صنعتی که مکانیسم نسبتا ساده‌ای در مقایسه با انواع پی ال سی و پردازنده‌های قوی و نسل جدید دارند؛ بر اساس ایده کنترل منبع تغذیه استوار بود. همین حالا هم اگر ما بخواهیم وسیله‌ای را کنترل کنیم؛ تلاش می‌کنیم تا کنترل منبع تغذیه و شیوه رسیدن انرژی به آن را در دست بگیریم و از این طریق وسیله مورد نظر را به صورت کامل در اختیار خود بگیریم. نمونه واضح این موضوع در لوازم خانگی اجاق گاز است. حتی در نمونه‌های سنتی‌تر و قدیمی‌تر اجاق گاز هم، با تنظیم رسیدن میزان گاز به سرشعله کنترل این ابزار را به دست می‌گیریم.
در مثالی ساده فرض کنید که در یک فرایند تولیدی ما نیاز داریم تا نقاله‌ای که کالاهای آماده ما روی آن حرکت می‌کنند؛ پس از عبور دوازده کالا که یک جین یا شل را تشکیل می‌دهد متوقف شده و سپس بعد از انجام بسته بندی این دوازده عدد، نقاله به حرکت درآید. کاری که ما برای تکمیل شدن این فرایند باید انجام دهیم این است که مدت زمان عبور دوازده کالا را محاسبه کرده و به تایمر دستور بدهیم تا پس از گذشت این مدت، جریان برق نقاله را قطع کند. در مرحله بعد هم باید زمان بسته بندی شدن دوازده کالا را حساب کرده و به تایمر دستور بدهیم تا پس از گذشت این مدت، دوباره جریان برق نقاله را وصل کند و این فرایند تا انتها به همین شکل ادامه دهد.
انواع تایمر برق صنعتی چیست؟
انواع تایمر صنعتی timers هم که معمولا از آنها در تابلو برق استفاده می‌شود؛ جریان الکتریسیته ای که تجهیزات به وسیله آن تغذیه می‌شوند را در دست می‌گیرند و از این طریق موفق به کنترل ماشین یا قطعه می‌شوند. در ادامه این مطلب ابتدا به بیان یک دسته بندی کلی از انواع تایمر برق صنعتی خواهیم پرداخت و بعد سراغ ویژگی‌های تک تک این تایمرها خواهیم رفت و کاربرد و وجه تمایز آن با سایر انواع تایمر برق صنعتی را مشخص می‌نماییم.
دسته بندی تایمر صنعتی
همواره برای مشخص کردن گونه‌های مختلف دسته‌های متفاوت هر وسیله یا حتی مفهوم راه‌های متفاوتی وجود دارد. به عبارت دیگر این که ما چه ملاکی را برای دسته بندی انتخاب کنیم می‌تواند سبب شود تا شکل‌های مختلفی از گروه بندی شکل بگیرد. با وجود این موضوع که دسته بندی انواع تایمر برق صنعتی را تا اندازه‌ای به سلیقه فردی مربوط می‌سازد؛ همواره شیوه‌هایی از دسته بندی وجود دارند که جامعیت بیشتری داشته و این کار را به شکلی کارآمدتر انجام می‌دهند.
به صورت کلی و در یک نگاه وسیع می‌توان انواع تایمر صنعتی را بر اساس پارامترهایی مثل :
- نحوه سنجش زمان
- مودها و حالت‌های انواع تایمر برق صنعتی
- مدت زمان اندازه‌گیری شده
- دیجیتال یا آنالوگ بودن تایمر
- تعداد پایه‌های تایمر
و… بررسی کرد. کلی‌ترین دسته بندی انواع تایمر برق صنعتی را باید دسته بندی بر اساس دو گروه دیجیتال و آنالوگ دانست.
انواع تایمر صنعتی
تایمرهای برق دیجیتالی
نکته مهم در مورد این نوع از انواع تایمر برق صنعتی این است که این تایمر های دیجیتال دقت بالایی در محاسبه زمان داشته و علاوه بر این می‌توانند مدت زمان سپری شده از زمان آغاز سنجش زمان را به شما نمایش دهند. تایمرهای دیجیتال در واقع نسل جدید و مدرن انواع تایمر برق صنعتی هستند که استفاده از آنها به دلیل دقت بالا و قابلیت‌هایی که در اختیار ما قرار می‌دهد محبوبیت زیادی پیدا کرده است. کاربری راحت و سادگی استفاده و نصب تایمر دیجیتال، بخش بزرگی از بازار انواع تایمر برق صنعتی را به آن اختصاص داده و می‌توان حدس زد که این نوع تایمر، در سال‌های آتی و با گسترش قابلیت‌ها و همچنین تعدیل قیمت، بتواند باقی انواع تایمر برق صنعتی را از دور خارج کند.
تایمر برق آنالوگ
تایمر برق آنالوگ که از انواع تایمر برق صنعتی است؛ در مقابل تایمر دیجیتال تعریف می‌شود. مشخصه اصلی که باعث می‌شود این تایمر را از نوع دیجیتال جدا کرده و دوگانه دیجیتال / آنالوگ را در میان انواع تایمر برق صنعتی به وجود بیاوریم این است که نوع آنالوگ، بر خلاف مدل دیجیتال، قابلیت نمایش زمان سپری شده را ندارد و علاوه بر این از دقت کمتری هم برخوردار است. البته این میزان اختلاف در دقت این دو نوع تایمر بسیار جزئی و حتی قابل چشم پوشی است.
راه دیگری که می‌توانیم با استفاده از آن انواع تایمر برق صنعتی را از هم تفکیک نماییم؛ توجه به تعداد پایه‌ها و شیوه نصب تایمر صنعتی است. به عبارتی ساده‌تر امروزه اکثر تایمرهای صنعتی آنالوگ به شکل هشت پایه و یازده پایه به بازار عرضه می‌شوند. در ادامه به بررسی این دو مدل تایمر از میان انواع تایمر برق صنعتی خواهیم پرداخت.
تایمر صنعتی یازده پایه
در این مدل تایمر، دو رله وجود دارد و هر رله سه پایه را به خود اختصاص داده است. سه پایه رله در واقع پایه‌های مشترک یا com باز no و بسته nc هستند. دو پایه دیگر این نوع تایمر برای تغذیه تایمر کاربرد داشته و وظیفه سه پایه دیگر به ترتیب، استارت کردن تایمر، استپ کردن آن و ریست نمودن تایمر برق صنعتی است. در واقع ما در هنگام نصب تایمر یازده پایه، به سه کلید نیاز. داریم تا با اتصال آنها به این سه پایه، بتوانیم شروع کار تایمر، ایجاد مکث در فعالیت آن و همچینین ریست کردن آن را انجام دهیم.
تایمر صنعتی هشت پایه
نوت دیگر از انواع تایمر صنعتی که در بازار وجود دارد؛ تایمر صنعتی هشت پایه است. این نوع تایمر وضعیتی شبیه به تایمر یازده پایه را دارد. یعنی در ساختار آن دو پایه برای اتصال تایمر به منبع تغذیه و دو رله وجود دارد که هر کدام سه پایه را به خود اختصاص داده‌اند. در نتیجه می‌توان حدس زد که با عدم وجود سه پایه یاد شده که در بخش تایمر یازده پایه به آن پرداختیم؛ اتفاقاتی رقم می‌خورد. اول این که تایمر هشت پایه به محض اتصال به برق شروع کار می‌کند و برای کنترل زمان آغاز به کار آن راهی نداریم جز این که خودمان در مسیر فاز ورودی به تایمر، کلیدی را تعبیه کنیم. نکته دوم هم این است که امکان ایجاد توقف در فعالیت تایمر یا ریست کردن آن با استفاده از شستی و کلید وجود نداشته و تنها راه قطع جریان منبع تغذیه و راه‌اندازی مجدد تایمر است.
روش دیگری که می‌توان با استفاده از آن میان انواع تایمر برق صنعتی تمایز ایجاد کرد؛ توجه به مودها با حالات مختلف تایمر است. امروزه تایمر های صنعتی با چهار مود اصلی به بازار عرضه می‌شوند که لازم است پیش از دسته بندی انواع تایمر برق با این شیوه، این حالات یا مودها را با هم مرور کنیم.
انواع تایمر برق صنعتی
حالات مختلف تایمر برق صنعتی
قصد نداریم وقت شما را با توضیحات اضافه و مفصل درباره این مودها و تفاوت آنها بگیریم. زیرا این موضوع را در قالب بررسی هر یک از انواع تایمر برق صنعتی انجام خواهیم داد. در این بخش تنها به صورت خلاصه رایج‌ترین و پرکاربردترین حالات تعبیه شده در انواع تایمر برق صنعتی را با هم مرور خواهیم کرد.
اولین حالتی که باید به بررسی آن پرداخت حالت تاخیر در وصل یا on delay است. در این حالت پس از صادر شدن فرمان ورودی، تایمر مورد استفاده، فرمان خروجی را پس از گذشت مدت زمانی معین وصل می‌کند. به تایمری که این مود را داشته باشد تایمر برق تاخیر در وصل می‌گوییم.
حالت دوم حالت وقفه است که در آن تایمر به صورت منظم و بر اساس برنامه زمانی که توسط ما مشخص شده، جریان برق را قطع و وصل می‌کند. مثال ابتدای مطلب در مورد کارکرد تایمر صنعتی به همین حالت اشاره دارد.
حالت سوم حالت چشمک زن است که نحوه انجام کار آن کاملا مشخص بوده و معمولا برای هشدار یا آلارم از آن استفاده می‌کنیم.
آخرین مود یا حالت هم حالت تاخیر در قطع یا off delay است. تایمر برق صنعتی در این حالت، پس از قطع شدن فرمان ورودی، فرمان خروجی را بعد از گذشت مدت زمانی که ما آن را تعیین می‌نماییم قطع می‌کند که سیستم‌های تهویه صنعتی از نمونه‌های بارز کاربرد این نوع تایمر است. به تایمری که این مود را داشته باشد تایمر تاخیر در قطع گفته می‌شود.
حال با این مرور می‌توان سراغ تفکیک انواع تایمر برق صنعتی بر اساس مود آنها رفت.
تایمر برق تکرار شونده یا چشمک زن
نمونه استفاده از این نوع از انواع تایمر برف صنعتی را بارها در تابلوهای تبلیغاتی مشاهده کرده‌اید. در این نوع تایمز می‌توانیم مدت زمان خاموش بودن و روشن بودن دستگاه را تعیین کنیم و حتی در برخی از نمونه‌های تایمر چشمک زن، می‌توانیم تعیین کنیم که این تکرار و لوپ چند بار صورت بگیرد. برای مثال احتمالا شما بارها در مقابل تابلوهای تبلیغاتی ایستاده‌اید که این تابلو سه بار روشن و خاموش شده و سپس نام برند یا بنگاه تجاری به مدت چند ثانیه ثابت می‌ماند. البته مثالی که در ابتدای این مطلب هم در مورد نقاله و خط تولید و بسته بندی ذکر شد؛ نمونه‌ای از کاربرد تایمر چشمک زن یا تکرار شونده است.
تایمر برق تاخیر در وصل
در این نوع تایمر از انواع تایمر برق صنعتی، تایمر فرمان خروجی را پس از گذشت مدت زمانی مشخص از زمان دریافت ورودی صادر می‌کند. اصلی‌ترین کاربرد این تایمرها برای کنترل و مدیریت راه‌اندازی چند موتور الکتریکی برای جلوگیری از بروز جریان بیش از حد است.
به عبارت ساده‌تر ما گاهی در محیط صنعتی نیاز داریم تا هنگامی که یک موتور الکتریکی خاموش شد؛ دیگری روشن شود اما تداخل کار این دو موتور یا روشن شدن یکی بلافاصله پس از خاموش شدن دیگری می‌تواند جریان زیادی کشیده و سیستم را دچار مشکل کند. برای جلوگیری از بروز چنین مشکلی از تایمر تاخیر در وصل استفاده می‌کنیم. در حقیقت خاموش شدن موتور اول به منزله فرمان ورودی تایمر محسوب می‌شود اما تایمر با تاخیری چند ثانیه‌ای موتور دوم را روشن می‌کند تا مشکلی برای جریان برق ایجاد نشود.
کاربرد عمومی دیگر این نوع تایمر، سیستم‌های هشدار باز بودن در است. به عبارتی قابل درک است که سیستم هشدار دهنده در این مورد؛ باید آلارم دادن را پس از گذشت مدت زمانی خاص و اطمینان از این که فرد بستن درب را فراموش کرده است شروع کند. هشدار دادن به محض باز شدن درب بدون کاربرد و غیر مفید به نظر می‌رسد.
تایمر تاخیر در قطع
همان طور که در بخش حالات مختلف تایمر توضیح دادیم در این گونه از انواع تایمر برق صنعتی، پس از قطع شدن فرمان ورودی، تایمر پس از گذشت زمانی جریان برق را قطع می‌کند. واضح‌ترین نمونه کاربرد این نوع تایمر فن‌های صنعتی است. حتما مشاهده کرده‌اید که فن‌های صنعتی پس از روشن شدن یک تا دو دقیقه کار می‌کنند و سپس خاموش می‌شوند. در حقیقت در این موارد زمان تنظیم شده که تایمر پس از سپری شدن آن جریان برق را قطع می‌کند.
روش دیگر تعیین انواع تایمر برق صنعتی، استفاده از مدت زمانی است که تایمر در طول آن فعالیت می‌کند. برای این مورد می‌توان به تایمر روزانه یا تایمر هفتگی اشاره کرد.
تایمر روزانه
نوع دیگری از انواع تایمر برق صنعتی، تایمر روزانه است. این تجهیز این امکان را در اختیار ما می‌دهد که برنامه ریزی زمانی خود را انجام دهیم و از آن به بعد تایمر، در هر روز، در زمان تعیین شده توسط ما، روشن شده و جریان برق را وصل کرده و دستگاه‌ها را کنترل می‌کند و خارج از این بازه زمانی فعالیتی نداشته و دستگاه‌ها را خاموش نگه می‌دارد. از این نوع تایمر معمولا برای کنترل نور پردازی ویترین مغازه ها استفاده می‌شود. در حقیقت فرد به نحوی این تایمر را تنظیم می‌کند که در ساعاتی که مغازه بسته است تایمر فعالیتی نداشته باشد و در باقی ساعات کار خود را طبق زمان بندی انجام دهد.
تایمر هفتگی
اگر بازه زمانی ذکر شده در تایمر هفتگی را از یک روز به یک هفته افزایش دهیم و تایمر قابلیت پشتیبانی از آن را داشته باشد ما یک تایمر هفتگی در اختیار داریم. به عبارت دیگر در تایمر هفتگی می‌توانیم برنامه روشن و خاموش شدن دستگاه و کنترل جریان برق آن توسط تایمر را در هر روز برنامه ریزی نماییم. معمولا از این نوع تایمر برای آبیاری قطره‌ای در گلخانه‌ها استفاده می‌شود. زیرا معمولا برنامه زمانی برای آبیاری هفته‌ای دو یا سه بار است و این نوع تایمر می‌تواند کار را بسیار ساده می کند.
تایمر شمارش معکوس
کارکرد این نوع تایمر از انواع تایمر برق صنعتی از نام آن مشخص است و ما معمولا آن را در اجاق گازها و لوازم خانگی برای قطع کردن جریان برق پس از گذشتن زمان تعیین شده مشاهده کرده‌ایم. تایمر شمارش معکوس در واقع یکی از مودها یا حالت‌های تاخیر در قطع یا تاخیر در وصل را دارد و نقطه تمایز آن با تایمر معمولی در همین معکوس بودن شمارش زمان از مدت تعیین شده تا صفر و انجام عملیات است.
آخرین روش برای تعیین انواع تایمر برق صنعتی دسته بندی این قطعه بر اساس شیوه سنجش زمان در تایمر است که در ادامه به آن خواهیم پرداخت.
کاربرد تایمر برق صنعتی
تایمر موتوری یا الکترومکانیکی
در این نوع تایمر واحد زمان و معیاری که زمان مد نظر ما بر اساس آن سنجیده می‌شود؛ حرکت موتوری درون تایمر و برخورد زائده‌ای به نقطه‌ای خاص است به این معنا که هر بار برخورد زائده می‌تواند بیان‌گر گذشت یک ثانیه یا یک واحد زمانی باشد.
تایمر الکترونیکی
در این نوع تایمرها از آی سی و مدارات الکترونیکی برای تعیین واحد زمانی استفاده شده است. معمولا این گونه تایمر از انواع تایمر برق صنعتی وقتی به کار می‌رود که ما نیاز داشته باشیم تا واحدی کمتر از ثانیه را اندازه بگیریم و دقت سنجش زمان در این نوع در مقایسه با نوع موتوری بیشتر است.
تایمر حرارتی
اساس کار تایمر حرارتی برای سنجیدن واحد پایه زمانی، انبساط فلز بی‌متال و برخورد آن با میکروسوئیچ داخلی تایمر است. به عبارت دیگر با گرم شدن فلزی بی‌متال این فلز خم شده و به قسمت اهرمی میکروسوئیچ برخورد کرده و هر بار برخورد این فلز، یک واحد زمانی در نظر گرفته می‌شود. دقت سنجش زمان در این نوع تایمر پایین بوده و معمولا امروزه کمتر از آن استفاده می‌شود.
تایمر هیدرولیکی
در این نوع تایمر هم پس از وصل شدن جریان برق از میزان جابجایی روغن درون تایمر برای سنجش واحد پایه زمانی استفاده می‌شود. دقت سنجش زمان در این نوع تایمر هم در مقایسه با نوع الکترونیکی کمتر است.
سخن پایانی
در این مطلب تلاش کردیم تا انواع تایمر برق صنعتی را به شما معرفی کرده و کاربردهای هر یک را نیز بیان نماییم. بهتر است قبل از خرید تایمر امرن، از تناسب ویژگی‌ها و کاربرد آن با نیازهای خود اطمینان حاصل کرده و مواردی مثل نوع خروجی تایمر یا استحکام بدنه و قابلیت فعالیت آن در شرایط دمایی و محیطی خود را نیز بررسی نمایید.